حمایت قانونگذار از حق مالکیت سورس کد

تو این متن می خوام در مورد مالکیت سورس کد که یکی از موضوعات رایج بین برنامه نویسان و طراحان وب سایت ها و کارفرما های اوناست براتون توضیحاتی رو ارائه بدم. زمانی که شما به یک برنامه نویس و طراح وب سایت مراجعه میکنید و ازش میخواین که یک وبسایت برای شما طراحی کنه، مالکیت سورس کد در چنین شرایطی برای چه کسیه؟ برای کارفرما که شما باشید یا برای برنامه نویس و طراح وب سایت شما؟ در کشور ما ایران، قانون گذار در این مورد سکوت اختیار کرده و تعیین نکرده که مالکیت سورس کد متعلق به چه کسی است؟

نظرات دکترین و حقوقدانان 

اما حقوقدانان ما چندین نظر مختلف رو مطرح کردن که من سه تا از نظرات معروف رو برای شما توضیح میدم.

نظر اول

نظر اول مربوط به عده ای است که با استناد به ماده ۹ آیین نامه قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای، معتقدن که حقوق مادی و معنوی برای پدیدآورنده نرم افزاره اما اگر شخصی اعم از حقیقی یا حقوق نرم افزار رو سفارش بده، حقوق مادی برای سفارش دهنده یعنی همون کارفرما است اما حقوق معنوی همچنان برای پدید آورنده است.
ماده 9ـ حقوق مادی و معنوی نرم افزار به پدیدآورنده تعلق دارد. استفاده از تمام یا قسمتی از حقوق مادی موضوع قانون برای مدت 30 سال یا کمتر، با قید شرط یا بدون شرط به اشخاص دیگر قابل نقل و انتقال می باشد. اشخاصی که به ترتیب فوق اجازه نشر یا عرضه یا اجرای نرم افزاری را که دیگری پدیدآورده است به دست آورده اند مکلفند نام پدیدآورنده را نیز در نسخ عرضه شده ذکر نمایند مگر اینکه با پدیدآورنده به گونه ای دیگر توافق شده باشد.

نظر دوم

گروه دوم استناد می‌کنند به ماده ۳ آیین‌نامه و میان میگن زمانی پدید آورنده نرم‌افزار مالک سورس کد خواهد بود که بر اساس دانش و ابتکار خودش تمام مراحل تحلیل، طراحی، ساخت و پیاده سازی رو انجام بده و اگر بر اساس دستورالعمل‌های کارفرما پیش بره، نمیتونه حقوق معنوی و مادی مال پدیدآورنده و برنامه نویسه، بلکه متعلق به کارفرماست.
ماده 3ـ پدیدآورنده نرم افزار شخص یا اشخاصی هستند که بر اساس دانش و ابتکار خود کلیه مراحل مربوط اعم از تحلیل، طراحی، ساخت و پیاده سازی نرم افزار را انجام دهند.

نظر سوم

دسته سوم به استناد به ماده ۲ آیین نامه که تعریف نرم‌افزار رو بیان میکنه و میگه نرم‌افزار مجموعه‌ای از برنامه‌های رایانه‌ای، رویه‌ها، مستندات، اطلاعات و دستورالعمل‌هاست، با استفاده از این تعریف و با استناد به عقل میان و میگن که سورس کد باید برای کارفرما باشه، چرا که انتقال نرم افزار بدون انتقال سورس کد امکان پذیر نیست.
ماده 2ـ نرم افزار عبارت است از مجموعه برنامه های رایانه ای، رویه ها، دستورالعملها و مستندات مربوط به آنها و نیز اطلاعات مربوط به عملیات یک سیستم رایانه ای که دارای کاربری مشخص بوده و بر روی یکی از حاملهای رایانه ای ضبط شده باشد.
تبصره 1ـ آثار و محصولات نرم افزاری نوشتاری، صوتی و تصویری که با کمک نرم افزار پردازش شده و به صورت یک پدیده مستقل تهیه و ارائه شود نیز مشمول این آئین نامه خواهد بود.
تبصره 2ـ خلق عملیات نرم افزاری در ذهن یا بیان مخلوق ذهنی بدون اینکه برنامه های رایانه ای و مستندات و دستورالعملهای آن تدوین شده باشد، نرم افزار محسوب نمی شود و برای خالق آن حقوقی ایجاد نمی نماید.

من نظرات مشهور حقوقدانان رو براتون گفتم اما باید بهتون بگم که هنوز هم به صورت دقیق مشخص نیست مالکیت سورس کد برای برنامه نویسه یا برای کارفرماست چون قانون به صورت دقیق چیزی نگفته و بین حقوقدانان هم اختلاف نظر وجود داره اما در رویه بیشتر گرایش به این سمته که مالکیت متعلق به کارفرما باشه.اما نهایتاً با توجه به این موضوع که هنوز دقیقا مشخص نیست سورس کد متعلق به چه کسبه، حتماً در قراردادهایی که تنظیم می‌کنید در خصوص این موضوع به صورت دقیق و صریح اظهارنظر کنید و تکلیفش رو مشخص کنین.